पश्चिमाञ्चलको पहाडी जिल्ला गुल्मीस्थित कालीगण्डकीको तीरमा अवस्थित रिडीघाट प्रसिद्ध धार्मिकस्थलका रूपमा परिचित छ । माघेसंक्रान्तिको आगमनसँगै रिडी सिंगारिएको हो ।

नेपालमा भएका धेरै घाटमध्ये माघेसंक्रान्तिमा कालीगण्डकी नदी घाटमा स्नान गरे पुण्य प्राप्त हुन्छ भन्ने जनविश्वास छ । माघेसंक्रान्ति आगमनसँगै  स्वदेश तथा विदेशका श्रद्धालु भक्तजन यहाँ आउने क्रमले घाटसँग जोडिएर रहेको रिडी बजारमा समेत मानिसहरूको चहलपहल बढेको छ । नेपालको बनारस भनेर उपमा दिइने यस स्थान प्राकृतिक मनोरम दृश्यले समेत सुन्दर छ । तीन जिल्ला पाल्पा, गुल्मी र स्याङ्जाको संगमस्थल रहेको यस स्थानलाई धार्मिक ग्रन्थहरूमा रुरु क्षेत्रका नामले समेत वर्णन गरिएको पाइन्छ ।

ऐतिहासिक र पौराणिक महत्व बोकेको रुरु क्षेत्र धार्मिक पर्यटकीय स्थलका रूपमा विकास गर्न स्थानीय संघ-संस्था सक्रिय रूपमा लागि परेका छन् । राजधानीबाट करिब ४ सय किलोमिटर दूरीमा रहेको रुरु क्षेत्रमा माघेसंक्रान्तिको आगमनसँगै व्यापार व्यवसायमा समेत वृद्धि हुने गरेको व्यापारी बताउँछन् ।

रुरु क्षेत्रमा रहेका ऋषिकेशवको मन्दिर, ऋषिकेशवको पूर्णकदको मूर्ति, ऋषिमुनि तथा विभिन्न देवीदेवताका मन्दिरमा, घाटमा स्नान गर्न माघेसंक्रान्तिमा दर्शनार्थीहरूको घुइँचो लाग्ने गर्छ ।  

रुरु कन्याले तपस्या गरेको गुफा, फराकिलो कालीगण्डकी नदी, प्रथम प्रधामन्त्री भीमसेन थापाद्वारा आफ्नी आमाको स्मृतिमा बनाएको पौवालगायतका प्राकृतिक स्थल तथा भौतिक संरचना पर्यटकका लागि आकर्षण बनेका छन् ।

 रुरु क्षेत्रलाई धार्मिक पर्यटकीय स्थलका रूपमा विकास गर्न पर्यटन विकास समितिसमेत गठन गरेर यस क्षेत्रको विकासमा स्थानीय संघ÷संस्थाले सक्रियता देखाएका छन् । उनीहरूको सक्रियताका कारण सरकाले यसवर्ष यो क्षत्रको विकास र सम्बद्र्धनका लागि १० लाख रुपैयाँ विनियोजन गरेको छ । उक्त बजेटबाट देवदत्तपार्क निर्माण सुरु गरिएको समितिले जनाएको छ ।   

माघेसंक्रान्ति मेला धार्मिक हिसाबले जति महत्वको छ, स्थानीय बासिन्दाका लागि त्यति नै घरेलु उत्पादनको प्रवद्र्धन गर्ने अवसर पनि बन्ने गरेको छ ।  पछिल्ला वर्षहरूमा धेरै पर्यटकलाई आकर्षित गर्न रुरु क्षेत्रमा माघेसंक्रान्ति मेलाको आवसरमा सांस्कृतिक कार्यक्रम, घरेलु उत्पादन तथा सामग्रीको व्यापार, कृषि प्रदर्शनी, श्रीमद्भागवत विश्वशान्ति ज्ञान महायज्ञलगायतका कार्यक्रमहरू पनि आयोजना गरिँदै आएको छ ।  

रुरु क्षेत्रमा माघेसंक्रान्तिबाहेक वैशाखे संक्रान्ति, हरिबोधनी एकादशी लगायतका विभिन्न पर्वमा आगन्तुकको भीड लाग्छ ।

गुल्मी, पाल्पा, स्याङ्जा, बागलुङ, रोल्पा, रुकुम, अर्घाखाँचीलगायत नवलपरासी कपिलवस्तु, रूपन्देहीलगायतका पर्वत जिल्ला र भारतको उत्तर प्रदेश, बिहार लगायतका क्षेत्रबाट भक्तजनहरू यहाँ आउँछन् । रुरु रेसुंगा क्षेत्र संरक्षण तथा पर्यटन विकास समितिका अर्जुन आचार्य धार्मिक आस्थाकै कारण रुरु क्षेत्रमा पर्यटन विकासका प्रशस्त आधार रहेको बताउँछन् । नेपालको सबैभन्दा गहिरो नदीका रूपमा परिचित गण्डकी नदी पनि यहीनै भएकाले भक्तजन तथा पर्यटकको मुख्य गन्तव्यका रूपमा लिने गरिएको छ ।

दर्शनार्थीहरूको यकिन विवरण नभए पनि प्रत्येक वर्ष यो क्षेत्रमा ५ लाख दर्शनार्थी आउने गरेको अनुमान समितिले गरेको छ । धार्मिक र पौराणिक मान्यताअनुसार रुरु क्षेत्रको कालीगण्डकीमा स्नान र ऋषिकेशव मन्दिरको दर्शन गरेमा जीवनभर गरेका पापहरू नष्ट भई मोक्ष पाइने विश्वास रहिआएको छ । पौराणिक किंवदन्तीअनुसार प्राचीनकालमा देवदत्त ऋषिले भगवान् शिवको तपस्या गरेका कारण स्वर्गका राजा इन्द्रको गद्दी डगमगाएकाले इन्द्रले स्वर्गबाट अप्सरा पठाएर ऋषि देवदत्तको तपस्या यही भंग गराएका थिए ।

तपस्या भंग गर्न स्वर्गकी अप्सरा र देवदत्त ऋषिबीच सम्भोग भएपछि उनीहरूबाट पम्मोचा नामकी बालिकाको जन्म भएको र बालिकालाई मृगले पालनपोषण गरेकाले ती बालिकाको नाम रुरु कन्या रहन गएको बताइन्छ । मृगलाई संस्कृत भाषामा रुरु भन्ने गरिन्छ । तिनै रुरु कन्याले  भगवान् विष्णुको तपस्या गर्दा भगवान् विष्णु  ऋषिकेशवका रूपमा प्रकट भएका र रुरु कन्याले तपाईं ऋषिकेशवकै रूपमा यही क्षेत्रमा बसिदिनुस् र समस्त मानवको  पाप नष्ट गरिदिनुस् भनी मागेको बर विष्णुले पूरा गरिदिएको पौराणिक मान्यता छ । सोही समयदेखि रुरु  क्षेत्रको दर्शन गर्दा सबै पाप नष्ट हुने र मोक्ष प्राप्त हुने धार्मिक विश्वासका आधारमा सयौं वर्षदेखि सो क्षेत्रमा दर्शन गर्ने प्रचलन सुरु भएको मानिन्छ ।

 ५ सय वर्ष पहिला पाल्पाली सेनराजा अर्गलीबाट कालीगण्डकी नदीमा नुहाउन जाँदा ऋषिकेशवको मूर्ति भेटाएर केहीपर लगेका तर पछि लैजान नसकेपछि त्यहीं राखेर मूर्ति स्थापना गरेको इतिहासमा उल्लेख छ ।

धार्मिक पर्यटकीय स्थलका रूपमा विकास हुँदै गरेको महत्वपूर्ण रुरु क्षेत्रमा रिडी बजार र आसपासमा रहेका होटल तथा रेस्टुरेन्ट मुख्य बाधक रहेको धार्मिक अगुवाहरूको गुनासो छ । रुरु क्षेत्रमा मदिरा र मासुको सेवन तथा बिक्री वितरणमा पूर्णरूपमा रोक लगाउन सकेमा यो क्षेत्र देशकै प्रमुख धार्मिक पर्यटकीय क्षेत्रका रूपमा विकास हुनसक्ने स्थानीय केशव घिमिरेले बताए । धार्मिक क्षेत्रमा मदिरा र मासुको निर्वाध व्यापारले यसको गरिमा घटाउँदै लगेको गुनासो स्थानीय बासिन्दाको छ ।

रुरु क्षेत्रलाई मदिरा र मासु निषेधित क्षेत्र बनाउन सके हिन्दू धर्मका अनुयायीको धार्मिक आस्थाको केन्द्र बन्न सक्ने र त्यसबाट पर्यटनको विकास हुने विश्वास समितिले लिएको छ । यस क्षेत्रको महत्वलाई झल्काउँदै स्थानीय तथा राष्ट्रिय विद्युतीय सञ्चारमाध्यमले संक्रान्तिका दिन प्रत्यक्ष प्रसारण गर्ने गरेका छन् । यस वर्ष पनि त्यस क्रमलाई निरन्तरता दिने तयारीमा स्थानीय एफएमहरू जुटेका छन् ।