प्रेम सुनार
असार ७, गुल्मी । तपाईको वस्ती डाँडामा छ र पानीको मुहान विहिन सुख्खा छ भने त्यसको विकल्प खोज्न गुल्मीको अर्खले १ चेक्मी गाउँमा पुग्नुहोस् र जल संकलनको त्यो नमुना अनुशरण गर्नुस्, वस  तपाईको सुख्खा डाँडोमा पनि पानीको त्यो समस्या टर्ने छ ।

कुनै समय पशुलाई पानी खुवाउन पनि मुस्कील पर्ने अर्खले १ चेक्मी गाउँमाका वासीन्दा यति बेला ६ लाख लिटर पानी संकलन गर्ने ड्याम निर्माण गरेर घरयासी प्रयोजन मात्र नभई खेतबारीमा सिँचाई गरेर ब्यबसायीक तरकारी खेती समेत सुरु गरेका छन् । एक समय सिमस्यार दवेको जमिन, गाई भैँसी पसेर निस्क्न मुस्कील हुने खलाचौर यति बेला पानी संकलन  गरेर सुन्दर ताल बनेको छ । तिन स प्रतिष्ठान काठमाण्डौको पहलमा नेपाल सरकारबाट ४ लाख ३५ हजार, स्थानिबासीबाट ३ लाख ८० हजार र १ लाख ६२ हजार जन श्रमदानबाट निर्मित खलाचौर ड्यामबाट माथी ६५ मिटर उचाईमा २६ हजार लिटरको एक टयाङ्की र २५ मिटर उचाईमा अर्को ६३ हजार लिटरको टयाँङ्की निर्माण गरी हाललाई चेक्मी गाउँका २८ घरधुरीले ब्यबसायीक तरकारी खेती सुरु गरेका हुन् ।
 विस्यमा अर्खले १ को पुरै १ सय ३८ घर धुरी, छिमेकी जिल्ला मरेङ्ग गाविस ९ र नयाँगाउँ ८ र ९ सम्मका कृषकहरुलाई लाभान्वित गराउने लक्ष्य लिईएको त्यो ढापमा बाँध बानेपछि त्यतिकै खेर गएको सिमस्यारको पानी र आकासे पानी संकलन हुँदा त्यहाँका कृषकहरुले हिउँदमा समेत सिचाई गर्न सक्ने भएका हुन् ।
समुन्द्री सतहदेखि झन्डै १४ सय ४७ मिटर उचाईमा रहेको खालाचौर ड्याम अझ अग्लो बाँध बाँध्न सके त्यसको दोब्बर पानी संकलन हुने र त्यो गाउँ  कृषि पर्यटन विकासका रुपमा अघि बढाउन सकिने त्यस योजना निर्माण गर्ने संस्था नव प्रभात युवा संघका धातानन्द भुषालले बताए । कार्यक्रममा निवर्तमान वडा अध्यक्ष रामप्रसाद मरासीनीले त्यस योजना सम्पन्न भएदेखि घरयासी प्रयोजन र खेत वारीमा सिंचाई सुविधाका लागि पानीको अभाव टरेको बताए । ‘यस पुर्व खलाचौरको ढाप गाई भैसी चराउँदा उनिहरुलाई खुवाउने पानी समेत नहुर्ने स्थान भएको बताउँदै उनले भने, ‘गर्न सके त्यस्तो ढाप यस्तो अथाह पानीको ताल पनि हुँदो रैछ’ ।
नव निर्मित टयाँकीको तिन स प्रतिष्ठानका अध्यक्ष कृष्णबहादुर कुँवर, जिल्ला सिँचाई कार्यालयका प्रमुख रमेश पौड्याल, जिल्ला कृषि विकास कार्यालयका वागवानी अधिकृत फटिक बहादुर थापाले संयुक्त रुपमा उद्घाटन गरेका हुन् । सिँचाई कार्यालय प्रमुख पौडयालले त्यो योजनालाई नुमुना योजनाका रुपमा लिएको बताउँदै कार्यालयबाट हुने सहयोग उपलब्ध गराउने प्रतिबद्धता जनाए । वागवानी अधिकृत फटिक थापाले अखर्खले कृषी उत्पादन र सो कार्यालयबाट वितरण गरिने योजना पहिलो प्राथमितामा परेको बताए । वेमौसमी टमाटरका लागि जिल्लामा कुल २ सयवटा टनेल निर्माण मध्ये अर्खलेमा आधाजसो पारिएको बताउँनुका साथै उनले सुन्तला खेती दश हेक्टरका लागि त्यस गाविसलाई ३ हजार विरुवा ५० प्रतिशत छुटमा दिन लागिएको जानकारी गराए ।

भ
अर्खले १ परम्पररा देखि सुन्तलाको गाउँ । घर–घरमा सुन्तला खेती जसलाई ब्यवसायकिकरण गर्नका लागि सुन्तला जात फलफुल समुह पनि गठन गरिएको छ ।ति समुहरुले आयोजना गरेको फलोद्यान लघु सिचाई योजना उद्घाटन कार्यक्रममा तिन स प्रतिण्ठानका अध्यक्ष कृष्णबहादुर कुँवरले सरकारी रकमको दोब्वर स्थानियबासीको लगानीले सुख्खा स्थानमा पानी संकलन यो देशमै एउटा नमुना योजना हो भनेर केन्द्रमा चर्चा गरिएको बताए । एक समय अर्खलेका डिठ्ठा  भनेर परिचित भलादमी कुँवरका बाबु स्वर्गिय टेकबहादुरले त्यस स्थानमा सुरु गरी दिएको फलोद्यानलाई आफुले पुरा गरी दिन योजना आयोगमा धाएर रकम पारी दिएको उनको भनाई थियो ।
मोटरबाटामा डोजरको प्रयोगले कुवा पँधेराहरु नष्ट भए । ति नष्ट संरचनाको पुनर्ताजगी स्वरुप अव यस्ता आकासे पानी जल संकलन योजनाहरु अगाडी बढानु पर्ने उनको धारणा थियो । नेपाल कृषि विकास बैकका पुर्व उप महाप्रबन्धक रहेका कुँवर हाल त्रि.वि. किर्तिपुरमा कृषि विषयका  प्राध्यपक छन् । कृषि क्षेत्रका अन्तराष्ट्रिय पुरष्कारले समेत सम्माननित कुँवर यति बेला जन्मथलो गुल्मीमा आधुनिक कृषि उत्पादनमा नयाँ मोडल प्रयोग गर्न लागेको बताउँ छन् । स्थानियबासी समेत रहेका नेकपा एमालेका जिल्ला सदस्य रघुनाथ मरासीनीले साउन भदौमा फल्ने काक्र्रा यो योजना सुरु भएपछि वैसाख जेठ मै फल्न थालेको बताए । कार्यक्रममा नेपाली कांग्रेसका खिलद्धवज पन्थीले अर्खले गाविस नमुना गाविस घोषणा भएको वर्षौ वित्दा पनि बोर्डमा मात्रै समित भएको तितो यर्थात ओकले । उनले भने–  ‘हाम्रै कांग्रेस नेता चन्द्र के.सी जिल्ला सभापति हुँदा घोषण गर्नु भएको थियो जो अहिले सम्म बोर्डमा मात्र सिमित छ । ’

एकिकृत नेकपा माओबादीका बुद्धि जि.सीले हरेकले आफ्ना  लागि आफै उत्पादन गर्नु पर्नेमा जोड दिए   । उनले भने–‘अझै पनि गाउँमा भैसी पाल्नेले बरु ताजा मही खाना पाउँदैन तर जसले भैसी पाल्दैन उसैले ताजा मही मागेर खान्छ । तरकारी पनि त्यस्तै हो । जि.सीले थपे त्यसरी मागेर खानेलाई नदिउँ, बेचौँ त्यसो गरियो भने त्यो मागेर खान पल्कीएको पनि आफै उत्पादन गर्न बाध्य हुन्छ ।’  । सुख्खा स्थानमा जल संकलनको त्यो नमुना अन्यत्र पनि अनुसरण गर्न सके पानीको समस्या दिर्घकालिन रुपमै समधान गर्न सकिने सरोकारवालाको धारणा थियो । योजना सम्पन्न भए पनि आदा जसो
ऋण भएकोले उपभोक्ता समितिले जिल्ला स्तरिय दलका नेताहरुको ध्यानकृष्ट गराएका थिए ।
उपभोक्ता समुहकी अध्यक्ष राधिका मरासीनीको अध्यक्षतामा सपन्न कार्यक्रममा कोषाध्यक्ष झविराम मरासीनीको स्वागत मन्तब्य र सुन्तला फलफुल जात उपभोक्ता समुह अर्खले १ का अध्यक्ष कृष्ण मरासीनी ‘प्रयासी’को सञ्चालन रहेको थियो ।